Şantiyelerde Manipülasyon

Vedat ÖZKAN

İnşa Etme Kültürü – İnşaat Kuruluşlarında ve Şantiyelerde İnsan Davranışları Kitabının Yazarı

Şantiyelerde manipülasyon yolları nelerdir?

Teorik yaklaşımları ve yapay zekâ modellerini taradığımızda bu sorunun şantiyelerde uygulanan manipülasyonlarla neredeyse hiçbir ilgisinin olmadığı görülecektir.

Çünkü buna yüklenecek anlam; finans, teknoloji ve mantık düzeyi yüksek iş kollarında geçerlidir.

Şantiyelerde uygulanan anlayış, gerçek savaşlarda uygulanan manipülasyonun ilkel ve daha insani bir biçimi olarak tanımlanabilir.

Burada kısaca şantiyeler özelinde ortaya çıkmış olan anlayış ve yöntemleri ele alacağız. Çünkü bu konuyu başka türlü anlatmak işlevsellikten uzak olacaktır.

Yorum ve Savunma

Şantiyelerde, yönlendirme ve motivasyon uygulamadan imalatı tamamlamaya çalışmak büyük bir risk almak demektir. Ancak kendi içinde kurumsallığa ters düşen sapmaların bulunduğunu söylemeliyiz.

Dünyada normal şartlarda ve sabit iş yerlerinde manipülasyon yaptığı için yasal olarak ceza almış birçok insan varken, şantiye hayatında ceza almış kimseyi bulamazsınız.

Bunun temel nedeni, şantiye çalışmalarında manipülasyonu tanımlayacak bir düşünce mekanizmasının geliştirilmemiş olmasıdır. Çünkü yorumlama şantiyelerde çok yaygın bir konudur.

Eğer bir kişi bir olaya karşı savunma yapmak zorunda kalıyorsa mutlaka bir gerekçesi olacaktır.

Örneğin demirin yüksek fiyattan alındığı iddia ediliyorsa, acil talep nedeniyle ancak bu fiyattan temin edilebildiği belirtilecektir. Benzer durumlar yaygındır ve bu, şantiyelerdeki manipülasyonun yalnızca çok küçük bir kısmıdır.

Şantiyelerde manipülasyon yapanlar genellikle kendilerini savunabilecek durumdadır. Kendilerini savunamayanlar ise genellikle ya işten çıkarılmakta ya da kontrolü kaybettikleri için istifa etmeye zorlanmaktadır.

Ayrıca, bireysel veya kolektif manipülasyonun sonuçları da konum faktörüne bağlı olarak değişmektedir.

Gruplaşma

Şantiye toplantıları gibi ortamlarda çoğunluğu gerçek dışı etmek zordur. Eğer toplantıda bulunan çoğunluk istenilen yöne doğru manipüle edilebilirse, manipüle eden kişi kendi çıkarları açısından sonuca ulaşması son derece kolaylaşacaktır.

Nitekim, savaşları yöneten generaller arasında askerleri güdüleme yoluyla etkileyen generallerin neredeyse tamamının savaşları kazanması tesadüfi değildir.

Bu durum yöneticinin emir verdiği şantiye çalışanları arasında ve şantiye çalışanlarının birbirlerini toplantılarda manipüle etmesini izah etmektedir.

Bir de organize biçimde işveren veya üst yöneticilerin manipüle edilmesi vardır. Kötü durumları gizlemek için organize bir biçimde işverene karşı pozitif şantiye ilerlemesi gösterilir.

Eğer bir şeyler kötü giderse de işverenle alakalı bir duruma odaklanılır. Ama doğruca işveren hedef alınmaz. Örneğin, dolaylı yoldan para sıkıntısının aşılması gerektiği belirtilir.

Bazı durumlarda da işverenin para sorununu çözeceği öngörülerek, finansla alakalı daha çok tahribat gösterilir ve finansal sorun çözülünce bu olumsuzluğun giderildiği ön plana çıkartılır.

İşte böyle durumlarda işverenler her zaman manipüle edilebilmektedir.

Bu sadece bir örnek olup, topluluk halinde işvereni manipüle etmenin oldukça kolay olduğunun bilinmesi gerekir.

Ancak bir toplulukta, şantiye çalışanlarının birbirlerini manipüle etmeleri çok daha zordur.

Adam Smith Enstitüsü’nün kurucu ortağı Madsen Pirie’nin gerçekleştirdiği çalışmaları ve Gustave Le Bon’un Kitleler Psikolojisi kitabını okuyarak, mekâna bağlı manipülasyonlar hakkında çok derin bilgilere sahip olabiliriz.

Kısacası, mekân, çevre ve örgütlenme biçimi, kimin etkili bir şekilde manipüle edilebileceğinin en önemli unsurlarını oluşturmaktadır.

Buradaki manipülasyonlar sonucunda alınan kararların ya da izlenen yolların şantiyelerin maliyetlerini en çok etkileyenler olduğu görülüyor.

Bireysel Yalnızlık

Şantiyelerde bireysel manipülasyonlar genellikle az kişinin bulunduğu ve “mahrem” ortamlarda gerçekleştiği görülmektedir. Mahrem ortamdan kasıt ise, üçüncü kişilerin dinleyemeyeceği veya göremeyeceği mekânlarda gerçekleştirilen konuşmalardır.

Burada daha ziyade şantiye içerisindeki küçük bir grubun veya bireyin çıkarları söz konusu ve şantiyelerdeki bu bireysel manipülasyonlar, çok etkilidir. Genellikle işe yararlar. Ancak sabır gerektiren bir faaliyet olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bütün bunlar, daha ziyade o grubun dışında olan bir kişiye veya grupta yer alamaması gereken bir şantiye çalışanına karşı yoğunlaşmaktadır.

Buradaki amaç o kişiyi etkisiz hale getirerek, şantiyedeki etkinliğini azaltmak veya onu oradan uzaklaştırmaktır.

Örneğin suistimale odaklanmış bir kişi veya grup, sorun olarak gördükleri ve benimsemedikleri bir şantiye çalışanının işlerini zorlaştırarak onu bezdirmeye çalışabilirler. Böylece onun hata yapması kolaylaşacağı gibi; proje yönetimi veya işverenin; hedeflenen manipülasyon mağduru kişinin işten çıkarılmasına giden yolun alt zemininin hazırlanması sağlanmaktadır.

Böyle bir yola başvurulmasının ana sebebi ise, manipülasyon uygulayan kişilerin bu konuda doğrudan karar alabilme yetkilerinin pek bulunmamasıdır. Bunu dolaylı yoldan amirlerine yaptırtmak zorundadırlar. Ama bunun için de onları inandırmaları gerekir.

Kişisel tecrübeme dayanarak diyebilirim ki; büyük ölçekli şantiyelerde amacı ne olursa olsun, bireysel düzeyde yaşanan manipülasyonlar; çalışanların mesailerini tahminimce %15 civarında bu faaliyete harcadıklarını düşünmeme önemli gerekçeler sunduğunu söyleyebilirim.

Eğer açıkça belirtmek gerekirse çalışanları motive etmek için uygulananın haricinde, şantiyelerde bireysel düzeyde yaşanan ve bir çıkara dayalı bu manipülasyonu engellemenin yolları neredeyse yoktur.

Çünkü şantiyeler hem bolluk alanı hem de birbirini yeni tanıyan kişilerin bir araya geldiği bir organizasyon şeklidir. Bu da onların savaşmasına neden olmaktadır.

Dolayısıyla bütün bunlar, kişiler arasındaki manipülasyonun içgüdüsel olarak devreye girmesini sağlamaktadır.

Kısaca bir şantiyede sabırla bütün bunlara direnmeyi öğrenerek işini aksatadan yürütmeyi başarmak, o kişiyi genellikle iyi bir şantiyeci olarak tanımlamamızı sağlayacaktır.

Oturarak Sohbet Etmek

Şantiyelerde yüz yüze gerçekleşen manipülasyonların daha ziyade oturarak gerçekleştiği görülmektedir. Bu alanda net veri olmamasına rağmen, oturarak gerçekleştirilenlerin muhtemelen büyük çoğunluğu, uzun süren sohbetleri de beraberinde getirdiğini söyleyebiliriz.

Çünkü ikna veya kalıcılık için belirli tekrarların gerçekleştirilmesi gerekir. Ayrıca bu tekrarlar gerçekleşirken, hedeflenen kişi veya kişiler hakkında olabildiğince daha fazla veriye ulaşmak istenilmektedir.

Karşı taraf ne kadar direnirse dirensin. Genellikle çoğunluk etkilenmektedir. Ama şunu da vurgulamalıyız; her yönlendirme maddi ve manevi kayıp ile sonuçlanmaz. Bazen manipüle edilenler üzerinden başkalarının hedeflendiğine de sıkça rastlanılmaktadır.

Bu oturarak gerçekleşen yönlendirme faaliyeti öylesine etkilidir ki, bankadaki müşteri hizmetleri yetkilisinin önünde sizin oturmanız için mutlaka bir koltuğun bulunması bunun sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.

Nitekim şahsen bulunduğum bir şantiyede; ofisimdeki koltukları kaldırtarak bireysel manipülasyonları hissedilir biçimde engellemiştim. Koltuk veya sandalyeyi sadece inşaat sahasından yorgun gelmiş ve tamamen yoğun biçimde işe odaklanacak kişiler için kullanmıştım.

Bu eylemin sonucunda ise, çok daha ilginç bir durumun gerçekleştiğini gördüm. Etkileşimde olunan ve manipülasyona eğilimli şantiye çalışanlarının, bu eylemlerden uzaklaşmaya başladığı görülmüştü.

Emin olmamakla birlikte, birçok durumda da aynı sonuca yönelik bir eğilimin ortaya çıkabileceğini varsayabiliriz.

Duruma Göre Davranmak

Bireysel hedeflerin haricinde bir de işin etkili bir biçimde tamamlanması için uygulanan yönlendirme biçimleri bulunur.

Burada, varlıkları yani şantiye çalışanlarını; en yararlı biçimde kullanma amaçlanmaktadır. Nitekim motivasyon içim manipülasyon, şantiyelerde etik sınırlar aşılmadığı sürece mutlaka uygulanması gerekir.

Bunun için istenilen davranışlar ortaya çıktıkça gerçekleştirilen ödüllendirme, bu manipülasyon tekniğinin bir sonucudur. Bir de bunun ters yönde seyreden cezalandırma yöntemi bulunur.

Şantiyelerde ekstrem sorunlar yaşanmadığı sürece, Ivan Pavlov’un Klasik Şartlandırma mantığı ile cezai yaptırım uygulamanın hem ceza alanların hem de şantiyelerde buna şahit olanların verimliliğini düşürdüğü görülmektedir. Ki bu durum pek sık gerçekleşmez.

Ancak cezalandırmanın daha çok bireysel manipülasyona uğrayanlar üzerinde gerçekleştiği daha net görülmektedir.

Şantiyelerde motivasyon için aynı manipülasyonun uzun süre devam etmesi durumunda, etkisini yitirmeye başladığı görülmektedir.

Çünkü teklif edilen şey veya ödül, gerçekleşmemiştir. Hatta bu durum proje yönetimlerinin sürekli kontrolü yitirmesine ve zayıflamasına önemli nedenler oluşturduğunu göstermektedir.

Özetle ve tüm samimiyetimle diyebilir ki; çalışanları güdülemek için en etkili manipülasyonlar, sansür uygulamadan ama koşul belirterek doğrudan söylenmeli ve en azından bir kısmı mutlaka kısa bir zaman içerisinde gerçekleştirilmelidir.

Böylece; yönetenin işi tamamlaması için gerçekleştirdiği söylemlerle, çalışanlar güdülenecektir.  

Tecrübeyi Anlatmak

Yazımızın konusu olan şantiyelerdeki bu yönlendirme eylemi ilk başta olumsuz olarak algılanır.

Elbette olumsuz yönleri var ve bazı halleri etik değil. Ancak gerekçelerini ve amaçlarını olabildiğince özetleyerek açıklamaya çalıştık.

Birçok iş sektörüne kıyasla, şantiyelerde ortaya çıkan organizasyon yapısı içerisinde sıklıkla manipülasyona maruz kalacağını bilmeli ve kendi karakteri ve tecrübesine dayalı bir savunma mekanizması geliştirmelidir.

Diğer yandan da yöneticilerin ve amirlerin motivasyon için uyguladığı yöntemlerden fayda sağlamak için veya bunlardan hangilerinin gerçekçi olduğunu gördüğünde de tüm bunları kendi iç dünyasında bir dengede tutmasını başarmasını bilmelidir.

Aksi halde şantiyedeki kontrolü yitireceğini veya huzursuzluk yaşayacağını bildiği sürece; o şantiyeyi başarılı bir biçimde tamamlamayı başaracaktır.

Şantiyeler tamamlanana kadar manipülasyonun silkelediği iş gücü, bazen çok yüksek oranlara ulaşabilmektedir.

Bütün bunların bilincinde olunduğu sürece; şantiyecilik işini bir yaşam biçimi olarak benimseyenler yaşlandıklarında, çevresine ve torunlarına anlatacak birçok heyecan verici hikâyesi olacaktır.

***

Savaşlardan uzak refah dolu bir dünya ümidiyle sağlık diliyorum…

Yazar Vedat ÖZKAN‘ın Önceki Yazıları

Vietnam ve Filipinler’den İnşaat İşçisi mi Geliyor? Okumak İçin

Masonluk: İstanbul’daki Afrikalı Kardeşler Okumak İçin

İdeal Şantiye Kadrosu Okumak İçin

Brezilya’nın Afrika’daki Varlığı Okumak İçin

Angola’nın Çin Ziyareti ve Türkiye Angola’yı Neden Önemsemeli? Okumak İçin

Toplumsal Ayaklanmalarda Şantiye İşçisinin Oynayacağı Rol ve Etki Okumak İçin

Şantiyelerde İş Bulmak!… Okumak İçin

Şantiyelerde Etik & Ahlâk Okumak İçin

Şantiyelerde Din, Irk ve Cinsellik Okumak İçin

Şantiye Patolojisi Okumak İçin

Şantiyecinin El Kitabı Okumak İçin

Türkiye’nin Yurtdışı İnşaat Politikaları Okumak İçin

İdeal Şantiye Yönetimi Okumak İçin

Gerçek Yaşamdan Alıntı: İki Mühendisin Hikâyesi Okumak İçin

Şantiye İşçisi Okumak İçin

Şantiye Odaklı İnsan Kaynakları ve Liyakati Savunmanın Gereksizliği Üzerine Düşünceler Okumak İçin

İnsan Davranışlarının Şantiyelerde Keşfi Okumak İçin

İnşaatın İşverenini Bir de Böyle Değerlendirelim! Okumak İçin